Pojęciem Xerostomia jest określana nadmierna suchość w ustach, spowodowana zredukowaną obecnością lub brakiem śliny. Xerostomia nie jest chorobą ale może być symptomem wielu zdarzeń medycznych oraz efektem ubocznym przy zabiegach radioterapii w okolicach głowy i szyi czy przyjmowaniu bardzo wielu leków. Może, ale nie musi być związana z obniżonym wydzielaniem gruczołów ślinowych (Greenspan D, 1996). Na xerostomię często skarżą się osoby w podeszłym wieku. Problem dotyka około 20% osób starszych (Dyke S, 2000; Pray WS, 2000). Jakkolwiek xerostomia nie wydaje się mieć bezpośredniego, znaczącego związku z wiekiem, przyjmowanie leków przez osoby starsze jest częstą przyczyną powstawania tej dolegliwości jako efektu ubocznego.
Funkcja śliny – ślina posiada bardzo wiele ważnych funkcji, m.in. aktywność antymikrobiologiczną, kluczowy udział w mechanicznym czyszczeniu jamy ustnej, kontrolę pH w ustach, usuwanie resztek jedzenia, nawilżanie ust czy reminalizacja oraz regeneracja błony śluzowej jamy ustnej (Hamada T, et al., 1999; McDonald E et al., 1991).
Problemy związane z xerostomią – xerostomia często bywa czynnikiem sprzyjającym powstawaniu tak błahych jak i bardzo poważnych problemów zdrowotnych. Może być czynnikiem zaburzającym prawidłowe odżywianie, niekorzystnie wpływać na stan uzębienia, odbijać się na zdrowiu fizycznym i psychicznym. Niektóre, powszechnie opisywane problemy związane z xerostomią to przewlekły ból aż do uszkodzenia gardła, uczucie pieczenia, trudności z mówieniem i przełykaniem, chrypa oraz uciążliwa suchość w nosie (American Dental Association, 2000). Xerostomia jest pierwotną, ukrytą przyczyną choroby dziąseł i utraty zębów u trzech na dziesięciu przebadanych pacjentów (California Dental Hygienists’ Association, 2000). Pozostawiona nieleczoną, xerostomia obniża pH w ustach i znacząco przyczynia się do rozwoju nalotu nazębnego i próchnicy. Grzybica jamy ustnej jest jedną z najczęstszych infekcji jamy ustnej, obserwowanych w związku z xerostomią (Greenspan D, 1996).
Objawy i symptomy Xerostomii – osoby cierpiące z powodu xerostomii często skarżą się na problemy z jedzeniem, mówieniem, przełykaniem czy noszeniem protez zębowych. Suchy, kruchy i sypki pokarm, taki jak płatki zbożowe, herbatniki czy krakersy, może okazać się szczególnie trudny do spożycia. Osoby noszące protezy zębowe mogą doświadczać problemów z utrzymaniem protez oraz otarciami błony śluzowej jamy ustnej. Pacjenci z xerostomią często uskarżają się również na zaburzenia smaku (dysgeusia), bolesność języka (glossodynia) oraz zwiększone zapotrzebowanie na wodę, zwłaszcza nocą. Xerostomia prowadzi do znaczącego zwiększenia ryzyka rozwoju próchnicy, rozrostu ślinianek przyusznych, zapaleń oraz pękania warg (cheilitis), zapaleń i owrzodzeń języka czy błony śluzowej policzków, grzybic jamy ustnej, infekcji gruczołów ślinowych (sialadenitis), powstawania nieprzyjemnego zapachu z ust (halitosis) oraz pęknięć i uszkodzeń śluzówki jamy ustnej (McDonald E et al., 1991; Flynn AA, 1993).
Suchość w jamie ustnej może być spowodowana wieloma przyczynami:
- Przyjmowanie leków – setki leków, włączając w to wiele sprzedawanych bez recepty oraz niektóre produkty OTC, wywołują suchość w jamie ustnej jako efekt uboczny. Wśród leków, które najczęściej bywają przyczyną tego rodzaju problemów, są preparaty stosowane w terapii depresji oraz nerwic, leki antyhistaminowe, środki zmniejszające przekrwienie i obniżające ciśnienie krwi, leki przeciwbiegunkowe, leki obniżające napięcie mięśniowe, leki stosowane przy nietrzymaniu moczu oraz chorobie Parkinsona.
- Chemioterapia onkologiczna – leczenie raka przy użyciu chemioterapeutyków może zmienić charakter śliny oraz upośledzić intensywność jej wydzielania.
- Radioterapia – leczenie raka głowy i szyi przy użyciu radioterapii może doprowadzić do upośledzenia funkcji gruczołów ślinowych, powodując znaczące ograniczenie wydzielania śliny.
- Wiek – sam proces starzenia się nie jest czynnikiem ryzyka dla pojawienia się problemu suchości w jamie ustnej. Jednakże, osoby starsze, ze względu na przyjmowanie leków, są znacznie bardziej narażone na problem suchości w jamie ustnej. Poza tym, osoby starsze, ze względu na wszelkie inne czynniki medyczne, znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka pojawienia się xerostomii.
- Uszkodzenia nerwów – wkłucia oraz zabiegi chirurgiczne w okolicy głowy i szyi mogą spowodować uszkodzenie nerwu i wywołać objawy xerostomii.
- Inne czynniki medyczne – suchość w jamie ustnej może być również konsekwencją wielu innych chorób lub skutkiem ubocznym ich leczenia, włączając w to chorobę autoimmunologiczną zwaną syndromem Sjogrena, cukrzycę, chorobę Parkinsona, HIV/AIDS, nerwice oraz depresję. Udar oraz choroba Parkinsona mogą wywołać wrażenia suchości w jamie ustnej nawet jeśli ślinianki funkcjonują prawidłowo. Chrapanie i oddychanie przez otwarte usta może dodatkowo przyczyniać się do powstania problem. Palenie papierosów oraz żucie tabaki może zwiększać symptom suchości w jamie ustnej.
Zalecenia dotyczące postępowania w przypadku wystąpienia objawów xerostomii – w warunkach idealnych, postępowanie w przypadku wystąpienia suchości w jamie ustnej powinno polegać na identyfikacji czynników ją wywołujących. W przypadku gdy ograniczenie lub wyeliminowanie czynników powodujących xerostomię jest możliwe, postępowanie lecznicze powinno się na tym skoncentrować. Jednakże, w przypadku licznych pacjentów, niewiele można zrobić dla oddalenia czynników sprzyjających xerostomii. Dla osób, u których wystąpienie objawów xerostomii jest związane ze stosowaniem koniecznych terapii i procedur medycznych, skuteczne leczenie symptomów może okazać się niezbędne dla przestrzegania zalecanego reżimu i ciągłości leczenia. Leczenie objawów suchości jamy ustnej, zazwyczaj obejmuje cztery obszary: zwiększenie wydzielania śliny, zastąpienie śliny, której wydzielanie jest upośledzone, kontrola uzębienia w tym próchnicy oraz terapie doraźne jak leczenie powstałych infekcji (Kuntz R et al., 2000).
W sprzedaży można spotkać wyroby medyczne, które pomagają w zwalczaniu objawów xerostomii. Produkty te, to substytuty śliny lub wyroby stymulujące jej wydzielanie i tym samym ograniczające problemy dentystyczne oraz inne.
Wyroby stymulujące produkcję śliny to bezcukrowe pastylki do ssania, gumy do żucia, sorbitol, xylitol, kwasy organiczne oraz kilka leków wydawanych na recepty.
Sztuczna ślina, czyli inaczej mówiąc substytut śliny, powinna być stosowana do zastępczego nawilżanie jamy ustnej. Sztuczna ślina jest produktem, który ma imitować ślinę naturalną ale nie stymuluje ona aktywności wydzielniczej gruczołów ślinowych. Produkty dostępne w aptekach to roztwory, spraye, żele oraz pastylki.
Produktem, który spełnia obydwie powyżej opisane funkcje jest MucoDry X. Jest to wyrób medyczny sprzedawany w formie sprayu, zawierający 20 ml. substancji składającej się z mieszanki substytutów śliny (gliceryna, woda, xanthan), stymulatorów wydzielania śliny (kwas cytrynowy, xylitol) oraz niezbędnych dodatków farmaceutycznych. Mechanizm działania sprayu MucoDry X jest oparty na zastępowaniu naturalnej śliny przez jej substytuty i jednoczesnym stymulowaniu sekrecji gruczołów ślinowych. Aktywne składniki nawilżają i chronią błonę śluzową jamy ustnej oraz stymulują produkcję śliny i ograniczają rozwój bakterii w jamie ustnej.
Przed wprowadzeniem naszego produktu na rynek, skuteczność takich jego składników jak gliceryna, xanthan, xylitol i kwas cytrynowy w leczeniu xerostomii była potwierdzona w siedmiu randomizowanych, podwójnie ślepych badaniach klinicznych.